توضیحات
در طول دهه‌های گذشته، یک مسئله مهم پیش روی متخصصان و بیماران، پیدا کردن یک روش استفاده از درمان‌های غیرتهاجمی و کم‌عوارض برای جلوگیری از درد بوده است. روش‌های سنتی مانند استفاده از داروهای ضددرد یا حتی جراحی‌های پیشرفته، گرچه فواید قابل‌توجهی داشته‌اند، اما در عین حال عوارض جانبی متعدد و دوره‌های نقاهت طولانی نیز به همراه آورده‌اند. از سوی دیگر، بسیاری از افراد تمایل دارند که بدنشان نقشی مستقیم در فرایند بهبود داشته باشد و نیاز به مداخلات دارویی شیمیایی یا مداخلات سنگین جراحی کمتر شود.
در این میان، فناوری پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به عنوان یک روش هم‌راستا با این نیاز مورد توجه قرار گرفت. اساس این رویکرد آن است که گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها اجزایی از خون انسان‌اند که هرکدام در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده نقش دارند. پلاکت‌ها صرفاً در فرایند لخته‌سازی خون مؤثر نیستند، بلکه منبعی غنی از فاکتورهای رشد و مولکول‌های زیست‌فعال هستند که می‌توانند فرایند ترمیم زخم و بازسازی بافت را تسریع کنند.
با اوج گرفتن پژوهش‌ها در حوزۀ PRP، پزشکان متوجه شدند که با افزایش غلظت پلاکت‌ها و تزریق آن‌ها در نواحی هدف (همچون زانو، مچ پا، شانه و غیره)، می‌توانند روند بهبودی را سرعت بخشند. بدین ترتیب، روش PRP به روشی محبوب در حوزۀ پزشکی ورزشی و همچنین ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده تبدیل شد. ورزشکاران مطرحی در جهان از این روش بهره جستند تا جراحات را با سرعت بیشتر و دوران نقاهت کوتاه‌تری پشت سر بگذارند.
پس از تثبیت روش PRP در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های متعددی در سراسر دنیا، دوره‌ای تازه از تحقیق و توسعه آغاز شد. متخصصان دریافتند که هرگاه التهابی شدید در بافت ایجاد شود – برای نمونه در مفاصل افرادی که آرتروزهای مزمن دارند – تنها تقویت بازسازی بافت ممکن است کافی نباشد. زیرا التهاب مزمن خود میتواند به مانعی جدی بر سر راه ترمیم تبدیل شود و حتی تخریب بافتی را سرعت بخشد.
در چنین فضایی، ایدۀ بهره‌گیری از کیت‌هایی مطرح شد که به علاوه بر نقش PRP در بازسازی بافت، مولفه‌های ضدالتهابی را نیز در خون بیمار تقویت کند و یا از فرم‌هایی بهره گیرد که بتوانند روند التهاب مزمن را کاهش دهند. این نوع رویکرد که از آن با اصطلاح «اتوکین(ارتوکین)» یاد میشود، تحولی مهم در شیوه‌های درمانی ارتوپدی، به‌ویژه در آرتروزهای شدید و آسیب‌های مفصلی محسوب شد.
شرکت‌های مختلفی در جهان شروع به تولید کیت‌های متنوع اتوکین کردند که ترکیبی از پلاکت‌ها و فاکتورهای ضدالتهابی طبیعی در آن ذخیره شده است. در اینجاست که نام کیت اتوکین (ارتوکین) استانداردک کیت – نمایندگی علیرضا ارژنگیان نیز پررنگ میشود.
مروری بر سازوکار کیت اتوکین (ارتوکین) و جایگاه آن در پزشکی
۱.۱) چیستی کیت اتوکین (ارتوکین)
کیت اتوکین (ارتوکین) یک محصول پزشکی است که از ایدۀ ترکیب فاکتورهای رشد پلاکت‌ها و عوامل ضدالتهاب طبیعی الهام گرفته تا ضمن تحریک بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده، التهاب‌های شدید یا مزمن را نیز تعدیل کند. این محصول در میان متخصصان ارتوپدی، روماتولوژی و حتی پزشکی ورزشی مورد توجه قرار گرفته است. ویژگی متمایزکنندۀ کیت اتوکین این است که اجزای لازم برای آماده‌سازی محلولی اختصاصی را در خود جای داده است؛ این محلول میتواند در مفصلی که تخریب غضروف یا التهاب مزمن دارد تزریق شود.
۱.۲) رویکرد چندوجهی: ترکیب ترمیم و ضدالتهاب
کیت اتوکین با ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت و عناصر ضدالتهابی طبیعی (سیتوکین‌های ضدالتهاب) زمینه‌ای ایجاد می‌کند تا دو اقدام حیاتی در کنار هم انجام شود:
- ترمیم غضروف و بافت‌های نرم به واسطۀ جذب پلاکت‌ها و فاکتورهای رشد آن‌ها که محرک نوسازی سلول‌های بافت‌اند.
- مهار التهاب‌های مزمن با استفاده از سیتوکین‌های ضدالتهابی که می‌توانند سیگنال‌های التهابی را در ناحیۀ مفصل افت کرده، شدت درد و ادم (ورم التهابی) را کاهش دهند.
این ترکیب عملاً میتواند برای افراد مبتلا به آرتروز، روماتیسم‌های مفصلی یا آسیب‌های ورزشی نظیر کشیدگی‌ها و پارگی‌های میکروسکوپی در تاندون‌ها و رباط‌ها، بسیار مفید واقع شود.
۱.۳) انگیزه‌های بالینی برای اتوکین
پژوهش‌ها نشان داده است که برخی از بیماران مبتلا به مشکلات حاد یا مزمن مفصل، تنها با تزریق ساده PRP به‌طور کافی پاسخ نمی‌گیرند، چرا که التهاب مزمن موجب سیگنال‌های مخربی در محل آسیب میشود و اجازه نمی‌دهد فاکتورهای رشد وظیفۀ خود را به نحو احسن انجام دهند. در واقع (به‌ویژه در آرتروز درجه‌های متوسط و سنگین یا برخی شرایط التهابی شدید) ابتدا باید سطح التهاب کنترل شود تا بازسازی مؤثر صورت پذیرد. اینجاست که ایدۀ اتوکین مطرح می‌گردد و اعتقاد بر این است که با کنترل همزمان التهاب و تقویت بافت‌ها، می‌توان بهترین نتیجه را انتظار داشت.
۱.۴) مقایسه اجمالی با تزریق کورتون
تزریق کورتون روشی رایج برای کنترل التهاب‌های شدید در مفاصل است؛ با این حال، کورتون عمدتاً یک اثر تسکینی و ضدالتهابی کوتاه‌مدت دارد و تکرار زیاد آن میتواند ساختار بافت غضروفی را تضعیف کرده یا عوارض جانبی متعددی ایجاد کند. اما کیت اتوکین بر اساس مواد طبیعی موجود در خون بیمار کار می‌کند، بنابراین واکنش‌های ناخواسته در بدن را به حداقل می‌رساند. به علاوه، برخلاف کورتون که تنها بر کاهش التهاب تمرکز دارد، اتوکین دو اثر اصلی را همزمان دنبال می‌کند: ضدالتهاب طبیعی + بازسازی بافت.
ساختار و اجزای حیاتی کیت اتوکین (ارتوکین) استاندارد کیت نمایندگی علیرضا ارژنگیان
۲.۱) اجزای اصلی کیت
کیت اتوکین (ارتوکین) نمایندگی علیرضا ارژنگیان بر پایۀ چند بخش کلیدی طراحی شده است:
- لوله‌ها یا کیسه‌های تخصصی: این بخش برای خون‌گیری از بیمار تدارک دیده شده و حاوی مایعی ضدانعقاد است تا فرآیند لخته‌سازی خون قبل از زمان مطلوب رخ ندهد. نبود لخته بزرگ، کمک می‌کند پلاکت‌ها و سیتوکین‌ها به شکل مطلوب‌تری جدا شوند.
- مواد فعال‌کننده یا نگهدارنده: در برخی از مدل‌های کیت، موادی پیش‌بینی شده تا روند آماده‌سازی PRP و جداسازی فاکتورهای ضدالتهاب بهینه شود.
- سرنگ‌ها و سوزن‌های استریل: برای آهنگ خون‌گیری، تزریق نهایی به مفصل یا بافت و اطمینان از سلامت فرایند به‌کار می‌روند.
۲.۲) نقش ماده ضدانعقاد دقیق
در هر نوع روشی که با خون انسان سروکار دارد، انتخاب و ترکیب دقیق ماده ضدانعقاد ضروری است. در صورتی که ماده‌ای نامناسب به‌کار گرفته شود، عملکرد پلاکت‌ها مختل می‌گردد یا بالعکس لخته‌هایی نابه‌جا شکل می‌گیرد. در کیت اتوکین ارژنگ – استاندارد کیت ، مقدار مشخصی از مواد ضدانعقادی مشابه با نسبت‌های از پیش محاسبه‌شده، قرار داده میشود تا هم کیفیت اجزای خونی حفظ شود و هم استخراج سیتوکین‌های ضدالتهاب تسهیل گردد.
۲.۳) طراحی برای حفظ استریلیته
با توجه به حساسیت خون و امکان آلوده شدن آن به میکروب‌ها یا باکتری‌ها، طراحی بسته‌بندی کیت به نحوی است که تمام اجزاء در بسته‌های پلمپ و لوله ها خلا و استریل نگهداری می‌شوند. به این ترتیب، به محض باز شدن کیت، اسباب خون‌گیری و انجام فرایندها فراهم است و نیازی نیست که پزشک یا پرسنل کلینیک با تجهیزات بیرونی متفرقه کار کنند. این یک مزیت مهم است و از انتقال عفونت جلوگیری می‌کند.
۲.۴) امکان جداسازی سیتوکین‌های مهارکنندۀ التهاب
یکی از ویژگی‌های حائز اهمیت در کیت اتوکین، وجود ساختارهای لازم برای جداسازی موادی است که طبیعتاً در بدن به کنترل التهاب کمک می‌کنند. ممکن است در فرمول این کیت‌ها، افزودنی‌هایی برای فعال‌سازی سیستم ایمنی یا ممانعت از آزادسازی مفرط سیتوکین‌های التهابی تعبیه شده باشد. نتیجۀ این کار، آماده شدن یک ترکیب نهایی سرشار از پلاکت و سیتوکین‌های ضدالتهاب است که در قیاس با PRP ساده، کارایی بیشتری در کنترل درد مزمن مفاصل نشان می‌دهد.
فرایند آماده‌سازی کیت اتوکین و تفاوت‌های آن با PRP ساده
۳.۱) مراحل خون‌گیری و آماده‌سازی اولیه
برای اجرای روش، ابتدا مقدار مشخصی خون بیمار از ورید محیطی (بازویی) گرفته میشود. به علت وجود سیستم خلأ (Vacuume System) در لوله‌ها یا کیسه‌های کیت اتوکین، فرایند خون‌گیری کوتاه و آسان است. نسبت ضدانعقاد به خون نیز در همین مرحله تنظیم میشود تا نه پلاکت‌ها خیلی زود فعال شوند و نه لخته ناخواسته ایجاد گردد.
۳.۲) سانتریفیوژ
پس از خون‌گیری، یکی از مراحل مهم، قرار دادن لوله حاوی خون در دستگاه سانتریفیوژ است.
۳.۳) ترکیب نهایی و مهار التهاب
پس از اتمام مراحل سانتریفیوژ، نمونه خونی به چند لایه تقسیم شده است. یک بخش شامل پلاسمای فقیر از پلاکت بوده، بخش دیگر غنی از پلاکت‌ها و سیتوکین‌هاست. در برخی طرح‌ها، پیش از تزریق، ممکن است موادی برای فعال‌سازی کامل پلاکت‌ها یا برای تسهیل آزادسازی سیتوکین‌های ضدالتهاب اضافه شود. هدف این است که محتویات مفیدی که در خون وجود دارند، به صورت متمرکز و آماده تزریق در بیایند.
در این مرحله، مهم‌ترین تفاوت اتوکین با PRP ساده، حضور شدیدتر و غلیظ‌تر سیتوکین‌های ضدالتهاب است؛ سیتوکین‌هایی که باعث شده‌اند نام یک کیت درمانی جداگانه برای آن در نظر گرفته شود.
۳.۴) تزریق به بافت هدف
در نهایت، پزشک متخصص (ارتوپد، روماتولوژیست یا هر متخصص مربوطه) باید محل دقیق تزریق را انتخاب کند. این تزریق معمولاً با هدایت سونوگرافی صورت می‌گیرد تا محل ورود سوزن درون فضای مفصل یا تاندون، کاملاً دقیق باشد. در بسیاری از کلینیک‌های مجهز، متخصصان ترجیح می‌دهند پیش از تزریق، اندکی بی‌حس‌کننده موضعی اعمال شود تا ترس یا درد بیمار به حداقل برسد.
کاربردهای بالینی و موارد مصرف کیت اتوکین (ارتوکین) ارژنگ
۴.۱) تسکین آرتروز زانو
از جمله مهم‌ترین موارد مصرف کیت اتوکین (ارتوکین) در بیماری آرتروز زانو است که افراد زیادی (به‌ویژه در میان میان‌سالان و سالمندان) با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. غضروف زانو بر اثر سایش، استفاده مفرط یا کهولت سن تخریب میشود و درد، التهاب و محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند. در شرایطی که درمان محافظه‌کارانه (فیزیوتراپی، ورزش و مکمل‌ها) ناکافی است، تزریق کیت اتوکین میتواند یک راه جایگزین برای بهبود کیفیت زندگی باشد.
۴.۲) صدمات ورزشی در تاندون و رباط
مراقبت و ترمیم به موقع تاندون و رباط میتواند طول دوران بازتوانی ورزشکار را بسیار کاهش دهد. هنگام بروز التهاب تاندون (تاندینیت)، پارگی‌های میکروسکوپی در رباط‌ها یا کشیدگی شدید، کاری بسیار مفید خواهد بود که التهاب کنترل شود و همزمان روند ترمیم بافت تقویت گردد. کیت اتوکین با توجه به وجود سیتوکین‌های ضدالتهاب، قادر است دوران نقاهت را کوتاه کرده و بیمار را زودتر به سطح عملکرد موردنظرش برساند.
۴.۳) توانبخشی پس از عمل جراحی
پس از عمل‌هایی مانند تعویض مفصل یا بازسازی رباط صلیبی، روند ترمیم ممکن است طولانی شود و دردهای مزمن یا التهاب‌های باقی‌مانده بیمار را آزار دهد. برخی مطالعات اولیه حاکی از آن هستند که تزریق اتوکین در این مرحله میتواند درد بیمار را تسکین دهد و بازسازی بافت را افزون کند. البته این امر همیشه تابع صلاحدید جراح و فیزیوتراپ است و شرایط بدنی بیمار باید به شکل کامل ارزیابی شود.
۴.۴) استفاده در دیگر مفاصل و بافت‌های عضلانی
کیت اتوکین محدود به ناحیۀ زانو نیست. بسته به تشخیص متخصص، می‌توان این روش را برای دردهای شانه، آرنج تنیس‌بازان (Tennis Elbow)، مفاصل ران (هیپ)، قوزک پا و حتی ناحیۀ ستون فقرات نیز به‌کار برد. با این حال، نیاز بالینی و ارزیابی پزشک تعییین‌کننده است.
مزایای کلیدی کیت اتوکین نسبت به رقبا و جایگاه آن در بازار درمان‌های ترمیمی
۵.۱) سهولت استفاده در کلینیک
یکی از مهم‌ترین نقاط قوت این کیت‌ها، قابلیت استفاده در محیط کلینیک است. برخلاف تزریقات کورتیکواستروئید که ممکن است تکرار زیاد و فلسفۀ درمان کوتاه‌مدت داشته باشند، کیت اتوکین روشی تلفیقی ارائه می‌دهد که هم فواید ضدالتهابی دارد و هم در راستای تقویت بافتی عمل می‌کند. نکتۀ جالب این است که بیمار بلافاصله پس از تزریق میتواند به خانه برگردد و نیازی به بستری شدن یا بیهوشی عمومی نیست.
۵.۲) برگرفته از خون بیمار و کاهش خطر آلرژی
مضمون اصلی تمام روش‌های مبتنی بر PRP و اتوکین این است که از خون خود بیمار استفاده میشود. این امر به‌طور چشمگیری خطر بروز آلرژی یا رد ایمنی را کاهش می‌دهد؛ چرا که فرمول دارویی خارجی نیست و از همان فرآورده‌های خونی بیمار بهره گرفته میشود.
۵.۳) استانداردهای بالا در تولید
نمایندگی علیرضا ارژنگیان که کیت اتوکین را عرضه می‌کند، همواره تأکید داشته است که این محصول تحت نظارت‌های دقیق بهداشتی و پزشکی قرار دارد و معیارهای لازم از سوی وزارت بهداشت، AABB و همچنین FDA (در صورت اقدام به کسب گواهی خارجی) رعایت میشود. این نظارت‌ها، گواهی بر کیفیت است.
۵.۴) کنترل همزمان درد و ترمیم
ویژگی منحصربه‌فرد کیت اتوکین در این است که به دو نیاز اصلی بیماران پاسخ می‌دهد:
- کاهش درد و التهاب
- ترمیم تدریجی بافت غضروفی یا بافت نرم
این مزیت در مقایسه با تزریق ساده PRP یا کورتون، برای قشر وسیعی از بیماران جذاب است.
نگرانی‌ها، عوارض احتمالی و موارد منع مصرف
۶.۱) عوارض جانبی احتمالی
گرچه تزریق اتوکین عموماً روشی ایمن تلقی میشود، ولی هر روشی در پزشکی ممکن است عوارضی بالقوه داشته باشد. برخی از مهم‌ترین عوارض احتمالی عبارت‌اند از:
- درد یا سوزش گذرا در محل تزریق
- احتمال خون‌مردگی یا کبودی جزئی
- عفونت احتمالی در صورت نبود استریلیته
- التهاب موقتی در بافت که در واکنش به تزریق بروز می‌کند
بااین‌حال، میزان این عوارض در مقایسه با عمل جراحی گسترده یا مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی، بسیار کمتر است.
۶.۲) موارد منع مصرف
برخی افراد ممکن است گزینه مناسبی برای این روش نباشند، مانند کسانی که بیماری‌های خونی پیشرفته دارند یا بیماران مبتلا به سرطان‌هایی که در حال شیمی‌درمانی هستند. همچنین کسانی که دچار عفونت فعال در محل تزریق‌اند باید ابتدا عفونت خود را مدیریت کنند و سپس به سراغ چنین روش‌هایی بروند. درنهایت همواره تأکید بر این است که تشخیص نهایی با پزشک معالج است.
۶.۳) مقایسه با استفاده مکرر از کورتون
استفاده از کورتون ممکن است در کوتاه‌مدت التهاب را فروکش کند، اما تکرار زیاد آن به تضعیف ساختار بافت مفصل، پوکی استخوان و عوارض سیستمیک (مانند افزایش قند خون، افزایش فشار خون و …) می‌انجامد. کیت اتوکین از این نظر، دست برتر را دارد؛ زیرا علاوه بر ضدالتهاب بودن، میتواند بافت را ترمیم کند و فاقد بسیاری از عوارض سیستمیک است.
نکات عملی در مورد اجرای فرایند اتوکین
۷.۱) جلسات تکرار تزریق
در مواردی که بیمار با مشکل شدید مفصل مواجه است، ممکن است جلسات تکرار تزریق اتوکین توصیه شود. معمولاً پزشکان یک بازه زمانی چند هفته‌ای یا گاه تا چند ماه در نظر می‌گیرند و وضعیت بیمار را ارزیابی می‌کنند. اگر بهبودی ملموس رخ دهد، جلسات کمتری نیاز خواهد بود.
۷.۲) مراقبت‌های پس از تزریق
پس از تزریق کیت اتوکین، بهتر است بیمار طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اولیه استراحت نسبی داشته باشد، از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کند و در صورت تجویز متخصص، برنامه تمرینات سبک یا فیزیوتراپی را آغاز کند. کمپرس سرد در صورت احساس درد یا ورم میتواند مؤثر باشد. در عین حال، حرکت‌های مشترک با یک فیزیوتراپ حاذق سبب میشود تثبیت نتیجه بهتر صورت پذیرد.
۷.۳) ترکیب با سایر روش‌های درمانی
برخی پزشکان ترجیح می‌دهند از روش‌های مکمل نیز در کنار تزریق اتوکین استفاده کنند؛ برای مثال، لیزرتراپی کم‌توان یا مگنت‌تراپی میتواند به کنترل درد و التهاب کمک کند. همچنین رژیم غذایی مناسب و مکمل‌های تغذیه‌ای (حاوی ویتامین E، ویتامین C، زینک، امگا ۳ و …) در بازسازی بافت مفصل نقش مهمی خواهند داشت.
۷.۴) نقش مهم ورزش و فعالیت بدنی کنترل‌شده
بازگشت تدریجی بیمار به فعالیت‌های بدنی، یکی از ارکان مهم موفقیت درمان است. بسیاری از دردهای مزمن مفاصل، به‌دلیل ضعف عضلانی یا اضافه‌وزن تشدید می‌شوند. بنابراین پزشکان عموماً توصیه می‌کنند که بیمار در کنار دریافت تزریق اتوکین، زیر نظر یک متخصص فیزیوتراپی یا مربی ورزشی، تمریناتی را برای تقویت عضلات اطراف مفصل انجام دهد.
پرسش‌های متداول و پاسخ‌های مفصل
۸.۱) آیا تزریق اتوکین برای همه شکل‌های آرتروز مناسب است؟
آرتروز یک بیماری طیفی است؛ از آرتروز خفیف تا آرتروز پیشرفته با تغییرات شدید در استخوان و غضروف. تزریق کیت اتوکین برای موارد خفیف تا متوسط غالباً روشی مناسب تلقی میشود و میتواند درد و التهاب را کاهش دهد. اما در مراحل فوق‌العاده پیشرفته که غضروف تقریباً به کلی تخریب شده است و آسیب‌های ساختاری غیرقابل برگشت وجود دارد، شاید جراحی تعویض مفصل درمان اصلی باشد. بااین‌حال، این تزریق حتی در موارد شدید گاه میتواند تسکین موقتی درد ایجاد کند.
۸.۲) آیا نتیجه بلافاصله پس از تزریق ظاهر میشود؟
خیر؛ گرچه در مواردی ممکن است بیمار پس از چند روز تا یک هفته کاهش درد را تجربه کند، اما برای بروز تأثیرات بازسازی بافت، نیاز به چند هفته زمان است. التهاب مزمن معمولاً به‌سرعت از بین نمی‌رود و واکنش‌های بدن به تزریق هم فرایندی تدریجی است.
۸.۳) آیا محدودیت سنی برای استفاده از کیت اتوکین وجود دارد؟
به‌طور کلی محدودیت سنی خاصی قید نشده، اما کودکان به ندرت به این روش نیاز پیدا می‌کنند. افراد جوان و میانسال نیز می‌توانند بهره ببرند. حتی برای سالمندان هم بسته به وضعیت جسمانی و تشخیص پزشک، ممکن است تزریق اتوکین توصیه شود.
۸.۴) هزینه‌های این روش چگونه است؟
هزینه کیت در سایت قید شده و این مبلغ + دستمزد پزشک هزینه درمان میشود. ضمنا سلامتی خود را به هیچ عنوان با لوله های متفرقه نابود نکنید.استفاده از لوله های آزمایشگاهی پلاستیکی برای این روش میتواند اثرات منفی جبران ناپذیری را برای شما به ارمغان بیاوردپ
۸.۵) آیا اثرگذاری آن دائمی است؟
اثرگذاری هیچ‌یک از روش‌های ترمیمی نمی‌تواند مادام‌العمر بدون تغییر باقی بماند، چرا که عامل سن و میزان استفادۀ بیمار از مفصل در آینده، روی نتیجه تأثیر می‌گذارد. بااین‌حال، بسیاری از بیماران گزارش کرده‌اند که تزریق اتوکین سبب کاهش چشمگیر درد در مدت‌های طولانی (حتی تا یک سال یا بیشتر) شده است.
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.